آیا مصرف داروهای گیاهی برای درمان مؤثر است؟
آیا به داروهای گیاهی می‌توانیم اعتماد کنیم؟ اگر به در و دیوار عطاری‌ها نگاه کنیم یا سری به سایت‌های مختلف، درباره گیاهان دارویی بزنیم، خواص زیادی درباره بسیاری از گیاهان دارویی خواهیم یافت.
اگر چه خواص ذکر شده، درباره این گیاهان در موارد فراوانی، درست است ولی ذکر این خواص با اغراق‌هایی هم همراه است که با مستندات کتاب‌های تایید شده، گیاهان دارویی مطابقت چندانی ندارد.
بوی ادویه‌های عطاری مدهوش کننده است. فروشنده‌ها که تجربه‌های زیادی در رویارویی با بیماری‌ها و مراجعان مختلف دارند، سعی دارند با ارائه بهترین داروی گیاهی، آنها را درمان و مشتری بیشتری جذب کنند.
در واقع از هزاران سال پیش داروهای گیاهی، منبعی برای درمان انواع بیماری‌ها به شمار رفته و افراد زیادی برای درمان خود به جای مراجعه به پزشک به گیاهان دارویی، اعتماد می‌کنند. زیرا توانایی‌های بهبودی و ترمیمی انواع مختلف گیاهان دارویی، چشمگیر و شناخته شده است. همین امر باعث شده، گیاهان دارویی به صورت تازه و خشک شده و در انواع مختلف به فروش برسند.
هفت نمونه از پرمصرف‌ترین گیاهان دارویی
۱. اسطوخودوس:
گل‌های این گیاه دارای فراروتانن هستند. این گل‌ها به عنوان مسکن سیستم اعصاب مرکزی و دستگاه تنفس کاربرد دارند. همچنین یک مدر ملایم محسوب می‌شوند و خاصیت ضد نفخ نیز دارند. به غیر از این موارد، گل‌های اسطوخودوس با تاثیر روی روده کوچک، نفخ را برطرف می‌کنند. اعلاوه بر این به صورت موضعی در بیماری‌های روماتیسمی و نیز به عنوان محرک پوست نیز استفاده می‌شود.
۲. خاکشیر:
در طب سنتی از دانه این گیاه به‌عنوان خنکی، ملین، تقویت‌کننده معده، برطرف‌کننده ترشحات زنانگی و نیز اشتها آور نام برده‌اند. برای تأثیر این دانه‌ها، ۱۰ تا ۱۵ گرم از آنها را در آب خیس می‌کنند و هر صبح ناشتا مصرف می‌کنند. مصرف کم این دانه‌ها، خاصیت ضد اسهالی دارد. ولی افراط به دلیل پوشاندن تمام سطح روده و به جلو راندن مواد، خود باعث اسهال می‌شود.
۳ .سنبل‌الطیب (علف گربه):
ترکیب‌های ضداسپاسم و والپوتریات‌های موجود در ریشه این گیاه که بیشتر در نواحی شمالی ایران و نواحی البرز دیده می‌شود، فعالیت دستگاه اعصاب مرکزی را کاهش می‌دهد و برای درمان بی‌خوابی و اختلال‌های عصبی قلب کاربرد دارد.
۴. زیره سیاه:
آنچه از این گیاه مورد استفاده قرار می‌گیرد، میوه رسیده آن است که در کشور ما در نواحی شمال غربی، نهاوند، البرز، نواحی جنوبی کشور، سیستان و بلوچستان و ارتفاعات کرمان به دست می‌آید. زیره با توجه به اسانس‌های موجود در خود، ترشح شیره‌های گوارشی را تحریک می‌کند و در جلوگیری از نفخ و نیز در درمان اسهال کاربرد دارد. از این گیاه برای درمان تنبلی فعالیت‌های گوارشی، بی‌اشتهایی و درد روده استفاده می‌شود.
۵. شاتره:
این گیاه در مناطق وسیعی از کشور از جمله گیلان، نواحی البرز، اطراف تهران، کرمانشاه و خوزستان قابلیت رشد می‌کند و بیشتر قسمت‌های آن قابل مصرف است. شاتره دارای آلکالوییدی به نام فومارین و یک اسید آلی به نام اسیدفوماریک است. حاوی موادی مانند نیترات سدیم و پتاسیم و کلرور کلسیم می‌باشد. این گیاه اشتهاآور، مدر و صفرا آور است و در طب سنتی به عنوان ضدبیماری آسکوربوت کاربرد دارد. یکی دیگر از موارد مهم استعمال این گیاه در معالجه بیماری‌های پوستی است.
۶. رزماری (اکلیل کوهی):
این گیاه اثر ضدعفونی‌کنندگی و معرق دارد. از راه گوارش، جریان خون را در اندام‌های شکمی افزایش می‌دهد و ترشح شیره‌های گوارشی و صفرا را تحریک می‌کند. رزماری همچنین یک داروی مدر محسوب می‌شود.
۷. کاسنی:
برگ کاسنی دارای گلیکوزید تلخی به نام سیکورین، موسیلاژ، پکتین و اسانس است. کاسنی در طب سنتی کاربرد فراوان دارد و حتی بوعلی‌سینا رساله‌ای درباره خواص و فواید آن دارد. ریشه و برگ این گیاه محرک صفراست و به فرایند هضم کمک می‌کند. بیشترین کاربرد این گیاه در نارسایی‌های کبدی، مشکلات صفراوی و قولنج‌های کبدی است.
آیا به داروهای گیاهی می‌توانیم اعتماد کنیم؟ شاید اساسی‌ترین پرسش درباره گیاهان دارویی این باشد که این گیاهان، به طور کلی در درمان بیماری‌ها موثر هستند یا نه؟ و باوری که در پی این پرسش به وجود می‌آید، بی اثر بودن این گیاهان در درمان بیماری‌هاست. در پاسخ به این پرسش باید گفت: در حال حاضر بیش از ۲۵ درصد داروهای موجود در داروخانه‌ها که برای درمان بیماری‌های مختلف به کار می‌روند، منشاء گیاهی دارند. در بسیاری از این داروها، ماده موثره گیاه به طور مستقیم در داروها کاربرد دارد و در گروهی دیگر نیز این ماده موثره در گیاه شناسایی می‌شود. در حال حاضر نوع سنتز شده آن به طور شیمیایی در دارو وجود دارد.
گیاهان دارویی چجور استفاده شوند تا در درمان بیماری ها مؤثر باشند؟
عده‌ای بر این باورند، گیاهان دارویی میزان ماده موثره کافی برای درمان بیماری‌ها را ندارند و برای درمان حتماً باید داروهای شیمیایی مصرف شوند. این باور نمی‌تواند جنبه کلی داشته باشد و به نوع گیاه، میزان ماده موثره آن و همچنین میزان دوز مورد نیاز بیمار برای درمان، بستگی دارد. البته اگر گیاهان دارویی، خام مصرف شوند، این باور در مواردی می‌تواند، صحت داشته باشد. اما شکل‌های فرآوری شده این گیاهان مثل عصاره، اسانس یا روغن ،دوز بیشتری از ماده موثره را در حجم کم در اختیار بیمار قرار می‌دهد. ماده موثره گیاه که برای درمان بیماری خاصی کاربرد دارد، از آن خارج شده به شکل دارویی در می‌آید و در این صورت یک داروی گیاهی در اختیار خواهیم داشت. این دارو می‌تواند حتی ترکیبی از ماده موثره ۲ گیاه به صورت‌های مختلف باشد.